Đột quỵ khiến não “già” hơn gần 40 tuổi

Mỗi giờ trôi qua, cơn đột quỵ khiến các tế bào não chết nhanh, trên quy mô lớn, làm suy yếu chức năthần kinh tương đương lão hóa tự nhiên gần 40 năm.

Ngày 25/6, TS.BS Lê Văn Tuấn, Giám đốc Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết thông tin trên, thêm rằng đột quỵ khiến người bệnh mất đi 3,7 năm tuổi thọ trong một giờ, sau cơn đột quỵ não bị tàn phá, có thể già thêm tương đương quá trình lão hóa tự nhiên 37 năm.

Tế bào não là loại tế bào không thể tái tạo, tế bào chỉ hao hụt dần theo thời gian không sản sinh mới. Đột quỵ xảy ra càng lâu thì tốc độ, mức độ hủy hoại tế bào não diễn ra càng nhanh và nghiêm trọng.

Bác sĩ Tuấn giải thích trong cơn đột quỵ do mạch máu bị tắc nghẽn (thường do cục máu đông), chỉ một giây trôi qua có đến 32.000 tế bào não chết đi vĩnh viễn và trong 59 giây sau đột quỵ, não bộ mất 1,9 triệu tế bào não. Số lượng tế bào não chết tăng nhanh, trên quy mô lớn khi đột quỵ làm suy yếu hoặc mất vĩnh viễn các chức năng thần kinh liên quan. Hậu quả khiến não bị hủy hoại, già đi nhanh hơn.

Khi cục máu đông cắt đứt lượng oxy cung cấp đến não gây khuyết tật về thần kinh. Tắc nghẽn lâu, não thiệt hại nhiều, giảm các lựa chọn điều trị và tăng nguy cơ tàn tật hoặc tử vong.

Với đột quỵ xuất huyết não (do mạch máu não bị vỡ khiến máu chảy ra tràn vào các mô não xung quanh), ThS.BS.CKII Chu Tấn Sĩ, Trưởng Khoa Phẫu thuật Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết khối máu tụ trong não gây ra phản ứng viêm nhanh, sản sinh hóa chất trung gian làm tổn thương tế bào não xung quanh.

Trong 0-4 giờ đầu sau đột quỵ xuất huyết não, phản ứng viêm hình thành, sinh ra độc tố làm tổn thương tế bào não. Sau 4-7 giờ, hàng rào máu não bị tổn thương kích thích sản sinh nhiều độc tố hơn. Lúc này vùng não xung quanh khối máu tụ phù nề, tổn thương, thoái hóa não nhiều hơn ban đầu.

Bác sĩ Tấn Sĩ khuyến cáo loại bỏ khối máu tụ càng sớm càng tốt. Nếu không, não trải qua quá trình phân hủy các tế bào nhanh, ảnh hưởng đến các vùng não lân cận và khối choán chỗ của máu tụ, dẫn đến biến chứng nghiêm trọng. Người bệnh khó có cơ hội phục hồi các chức năng trí nhớ, vận động, tỷ lệ tử vong cao, tiên lượng kém.

Có hai loại đột quỵ là đột quỵ nhồi máu não (chiếm khoảng 85%) và đột quỵ xuất huyết não (khoảng 15%). Phương pháp điều trị khác nhau tùy thể loại đột quỵ như dùng thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch, can thiệp nội mạch lấy huyết khối, phẫu thuật mở sọ lấy khối máu tụ và bít tắc mạch máu vỡ. Phương thức điều trị nào cũng cần thực hiện sớm, trong khung giờ vàng (3-4,5 giờ đầu với dùng thuốc tiêu sợi huyết, 6 giờ đầu hoặc hơn với can thiệp mạch và 6-8 thậm chí hơn 24 giờ với phẫu thuật).

“Nhận biết sớm dấu hiệu của đột quỵ và điều trị kịp thời để bảo vệ não, hạn chế tối đa tế bào não chết vĩnh viễn”, bác sĩ Tuấn nói.

Các triệu chứng của đột quỵ được nhận biết theo nguyên tắc FAST bao gồm F (face) là đột ngột méo liệt mặt, A (arm) là yếu, liệt tay hoặc rối loạn cảm giác nửa người, S (speak) là nói khó, nói đớt, không nói được hoặc nói không chính xác, T (Times – telephone) là nhanh chóng gọi cấp cứu và đưa người bệnh đến bệnh viện có chuyên môn điều trị đột quỵ ngay lập tức.

Chủ động phòng ngừa đột quỵ bằng cách kiểm soát các các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp cao, bệnh tim mạch, đái tháo đường, hút thuốc lá, béo phì, mỡ máu cao, rượu bia…

Tầm soát đột quỵ định kỳ giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ. Ví dụ, xét nghiệm máu góp phần phát hiện bệnh tiểu đường hay các bệnh tim mạch gây tắc mạch máu não (thông liên nhĩ). Bác sĩ siêu âm tim, đo điện tim, gắn máy theo dõi nhịp tim trong 24 giờ kết hợp khám lâm sàng, hỏi tiền sử bệnh cũng hỗ trợ đánh giá nguy cơ đột quỵ.

Các máy móc, kỹ thuật hiện đại giúp bác sĩ tầm soát, phát hiện những bất thường trong cơ thể. Hệ thống máy chụp CT 1975 lát cắt tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), phát hiện được các tổn thương nhỏ chỉ 0,23 mm, trong đó có những mảng xơ vữa, cục máu đông, vị trí tắc hẹp, phình vỡ, dị dạng mạch máu não. Hệ thống này còn góp phần đánh giá nhanh và sớm đột quỵ chỉ trong vài phút, đẩy nhanh quá trình điều trị.

Bên cạnh thuốc tiêu sợi huyết hay can thiệp nội mạch bằng máy chụp mạch DSA hiện đại, Robot AI cùng nhiều thiết bị thế hệ mới giúp mổ thức tỉnh cấp cứu đột quỵ hiệu quả, tránh làm tổn thương các bó sợi thần kinh và mô não lành của người bệnh.