Đau lưng tưởng thoái hóa cột sống hóa bệnh ít gặp

Anh Phan, 40 tuổi, đang lái xe thì đau lưng dữ dội, bác sĩ thực hiện nhiều cận lâm sàng mới phát hiện do tình trạng bóc tách động mạch chủ ít gặp.  

Trước đó, anh Phan (ngụ H. Hóc Môn TP.HCM) được đưa đến bệnh viện gần nhà trong trạng thái đau giữa hai xương bả vai, lan ra trước ngực giữa xương ức và hai cánh tay. Mức độ đau tăng dần kèm vã mồ hôi, choáng váng. Anh được cấp cứu nhiều giờ nhưng không thuyên giảm, chuyển tuyến đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Ngày 18/7, BS.CKI Nguyễn Thị Lệ Chi, khoa Nội Tim mạch 1, Trung tâm Tim mạch, cho biết huyết áp bệnh nhân thời điểm nhập viện rất cao (219/103 mmHg), trong khi anh không có tiền căn tăng huyết áp. Anh được uống thuốc hạ áp, huyết áp giảm xuống 180/100 mmHg, vẫn đau vùng lưng trầm trọng.

Siêu âm tim và động mạch chủ tại giường thấy tim co bóp tốt, không tổn thương van tim, không tràn dịch màng tim; động mạch chủ không giãn nhưng khó khảo sát dấu hiệu bóc tách do thành ngực dày. Kết hợp điện tâm đồ và xét nghiệm men tim không có tình trạng nhồi máu cơ tim cấp. Chụp X-quang phổi không có hình ảnh tràn khí màng phổi, bóng tim không to, cung động mạch chủ giãn nhẹ. Bác sĩ ở phòng cấp cứu nghi ngờ cơn đau liên quan đến cột sống, chỉ định chụp MRI cột sống ghi nhận có thoái hóa cột sống ngực.

Anh Phan được chuyển lên chuyên khoa Nội tim mạch, Trung tâm Tim mạch do cơn tăng huyết áp khẩn trương. Bác sĩ cho anh uống thuốc giảm đau. Vài giờ sau, cơn đau cải thiện nhiều. Tuy nhiên, dù anh được điều trị tích cực bằng nhiều loại thuốc hạ áp nhưng chỉ số vẫn duy trì quanh mức 180/100 mmHg. Bác sĩ tiến hành siêu âm động mạch thận, chưa ghi nhận bất thường (thành bụng bệnh nhân dày khó khảo sát động mạch thận). Chỉ số huyết áp cổ chân – cánh tay (ABI) chênh lệch không đáng kể, mạch hai tay, hai chân đều, rõ.

Cuối cùng, ThS.BS.CKII Huỳnh Thanh Kiều, Trưởng khoa Nội Tim mạch 1, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM chỉ định thực hiện các xét nghiệm tim mạch. Kết quả cho thấy chỉ số D-dimer (giúp đánh giá tình trạng huyết khối trong mạch máu) tăng gấp 13 lần người bình thường, gợi ý bệnh lý liên quan đến mạch máu như thuyên tắc phổi hay bóc tách động mạch chủ. Anh Phan được chụp CT scan triple rule out bằng máy CT 1975 lát cắt ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) hiện đại bậc nhất, giúp khảo sát toàn bộ động mạch vành, động mạch phổi và động mạch chủ cùng lúc.

Theo bác sĩ Kiều, nhờ phát hiện được những tổn thương cực nhỏ bên trong cơ thể, hệ thống chụp CT 1975 lát cắt đặc biệt hiệu quả trong tầm soát, chẩn đoán, phát hiện nhanh và sớm các bệnh lý nguy hiểm như đột quỵ, ung thư, bệnh tim mạch, bệnh lý phổi… Loại máy này còn có ưu điểm thời gian chụp nhanh, vì thế không cần kiểm soát nhịp tim người bệnh trước khi chụp. “Như anh Phan, nhịp tim ở thời điểm chụp lên đến 100 lần/phút, nếu chụp bằng máy CT thường thì phải điều trị hạ nhịp tim, điều này làm chậm trễ thời gian chẩn đoán bệnh”, bác sĩ Kiều nói.

Kết quả sau đó cho thấy động mạch chủ bị bóc tách một đoạn kéo dài từ động mạch dưới đòn trái xuống động mạch chậu chung trái, làm hẹp mạch máu nuôi thận. Đây là lý do khiến huyết áp bệnh nhân không thể hạ dù được điều trị tích cực trong nhiều giờ.

Bác sĩ Chi chia sẻ, hình ảnh siêu âm qua thành ngực khó đánh giá chính xác động mạch chủ vì động mạch chủ nằm sâu sau các cấu trúc khác trong lồng ngực, đặc biệt càng khó quan sát trên bệnh nhân có thành ngực dày như anh Phan. Điều này dễ khiến bác sĩ bỏ sót bệnh lý liên quan đến bóc tách động mạch chủ. Nếu không dựa trên chỉ số D-dimer quá cao cùng kinh nghiệm trong chẩn đoán nhiều trường hợp tương tự, bác sĩ sẽ không nghi ngờ bóc tách động mạch chủ và tiến hành chụp CT-scan nhanh chóng, không thể tìm ra phương án chữa trị hiệu quả cho bệnh nhân.

Bóc tách động mạch chủ xảy ra đột ngột khi lớp nội mạc bị rách, dẫn đến máu giảm lưu thông trong lòng mạch thật mà đi trong lòng mạch giả, nằm giữa nội mạc và trung mạc. Lúc này, dòng máu lưu thông đến các bộ phận của cơ thể bị chậm lại hoặc tắc nghẽn. Đồng thời, thành động mạch chủ trở nên yếu hơn và có nguy cơ vỡ gây tử vong.

May mắn tình trạng bóc tách động mạch chủ của anh Phan chưa gây biến chứng giảm tưới máu cơ quan nên chưa có chỉ định đặt stent graft. Bệnh nhân được điều trị nội khoa bằng thuốc kiểm soát huyết áp, nhịp tim qua đường truyền tĩnh mạch. Sau một ngày, anh hết đau ngực, đau lưng, huyết áp ổn định ở mức 117/65 mmHg, nhịp tim 70 lần/phút, được theo dõi sát dấu hiệu sinh tồn cũng như đánh giá để phát hiện kịp thời tổn thương các cơ quan nội tạng.

Bác sĩ Kiều thông tin, bóc tách động mạch chủ là bệnh lý ít gặp (tỷ lệ 5-30/1.000.000) nhưng rất nguy hiểm (nếu không được điều trị, tỷ lệ tử vong lên tới 50% trong 48 giờ đầu tiên khởi phát). Bệnh có thể dẫn tới các biến chứng nghiêm trọng: tử vong do xuất huyết trong ồ ạt; tổn thương nội tạng, chẳng hạn như suy thận hoặc thiếu máu hoại tử ruột đe dọa tính mạng; đột quỵ; tổn thương van động mạch chủ (hở van động mạch chủ cấp tính) hoặc tràn máu màng tim gây chèn ép tim cấp.

Điều trị bóc tách động mạch chủ phụ thuộc vào vị trí vết rách và loại bóc tách, các phương pháp bao gồm điều trị nội khoa, phẫu thuật thay ống ghép, đặt stent graft nội mạch, kết hợp phẫu thuật – đặt stent graft. Sau can thiệp, bệnh nhân cần được theo dõi suốt đời để phát hiện sớm biến chứng.

Có thể giảm thiểu rủi ro bóc tách động mạch chủ bằng cách thay đổi các yếu tố nguy cơ như: hạ huyết áp xuống mục tiêu 120/80 mmHg bằng thuốc, thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục đều đặn, kiểm soát căng thẳng, tránh thừa cân – béo phì, không hút thuốc lá, tránh để xảy ra tai nạn gây chấn thương vùng ngực, khám sức khỏe định kỳ hoặc khi có dấu hiệu bất thường.

*Tên bệnh nhân đã được thay đổi