Huyết khối lấp đầy mạch vành sau 20 năm hút thuốc lá

Anh Phan, 43 tuổi, đau ngực dữ dội do nhồi máu cơ tim cấp, cấp cứu phát hiện hàng trăm cục máu đông bít tắc gần hết động mạch vành.

Trước đó hai ngày, anh Phan (ngụ Ninh Thuận) đau ngực vùng sau xương ức lan lên vai trái. Năm giờ sau, cơn đau trở nên dữ dội kèm khó thở, anh được đưa đi cấp cứu tại bệnh viện địa phương.

Sau vài giờ điều trị nội khoa, anh Phan giảm dần cơn đau ngực. Tuy nhiên, kết quả các cận lâm sàng liên quan (xét nghiệm men tim, đo điện tim, chụp mạch vành) xác định bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim do động mạch liên thất trước bị huyết khối lấp tắc hoàn toàn từ lỗ xuất phát đến mỏm tim (khoảng 15 cm). Anh Phan được dùng thuốc chống đông, chuyển đến BVĐK Tâm Anh TP HCM điều trị tiếp.

BS.CKII Huỳnh Ngọc Long, Giám đốc Trung tâm Can thiệp mạch, Trung tâm Tim  mạch, cho biết tình trạng của bệnh nhân rất nguy cấp vì huyết khối dày đặc trong lòng mạch máu lớn nhất nuôi tim. Khai thác tiền sử, bác sĩ phát hiện anh Phan hút thuốc lá rất nhiều (hơn 1 gói/ngày trong gần 20 năm).

“Đây chính là yếu tố thuận lợi làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong mạch vành, dẫn đến nhồi máu cơ tim cấp”, bác sĩ Long nhận định. Các xét nghiệm về đông cầm máu cho thấy cơ địa bệnh nhân dễ đông máu hơn người bình thường khiến huyết khối trong tim hình thành nhiều hơn khi có tình trạng nứt vỡ hoặc xói mòn mảng xơ vữa trong lòng mạch vành.

Theo ThS.BS.CKII Võ Anh Minh, Trưởng đơn vị Can thiệp Mạch vành, Trung tâm Tim mạch BVĐK Tâm Anh TP HCM, anh Phan cần được can thiệp hút huyết khối, sau đó đặt stent để tái thông mạch vành. Tuy nhiên, quá trình này tiềm ẩn nhiều rủi ro vì trong lúc can thiệp, các mảng huyết khối có thể vỡ ra, trôi đi làm tắc các mạch máu khác, chặt đứt dòng chảy đưa máu đến tim và khiến bệnh nhân ngưng tim, đột tử. Ngoài ra, huyết khối còn có khả năng trôi lên mạch máu não gây đột quỵ, trôi xuống làm tắc mạch máu ngoại biên.

Các bác sĩ hội chẩn khẩn, nghĩ tới phương án tiếp tục cho anh Phan dùng thuốc chống đông, sau 2-3 ngày huyết khối tan hết mới can thiệp đặt stent. Nhưng chức năng tim của bệnh nhân chỉ còn 20% (ở người bình thường > 50%), cho thấy tình trạng suy tim nặng. Nếu chờ thêm vài ngày có thể diễn tiến sốc tim, ngưng tim đột ngột. Vì thế, ê kíp quyết định tiến hành “thủ thuật kép” – vừa hút huyết khối vừa dùng thuốc giãn vi mạch vành và nong mạch đặt stent cho bệnh nhân.

Anh Phan được dùng thuốc chống đông, thuốc chống kết tập tiểu cầu liều tối ưu nhằm đảm bảo ngưỡng chống đông (ACT) đạt hiệu quả cao nhất. Trong lúc can thiệp, các bác sĩ dự phòng nhiều loại thuốc vận mạch cũng như thuốc làm giãn mạch, phòng trường hợp nếu huyết khối trôi xuống thì dòng chảy vẫn trơn tru, không bị lấp tắc.

Đồng thời, ê kíp sử dụng ống thông to để hút sạch cục máu đông, hạn chế tình trạng máu đông trôi ngược lại gây bít tắc mạch máu. Hệ thống tim phổi nhân tạo (ECMO) được chuẩn bị sẵn sàng để cấp cứu cho bệnh nhân trong trường hợp sốc tim do tụt huyết áp, loạn nhịp tim.

Nhờ sự chuẩn bị kỹ lưỡng cùng thao tác chuẩn xác của các bác sĩ, sau 5 chu kỳ hút, hàng trăm cục huyết khối được lấy ra từ động mạch liên thất trước, mở đường cho ê kíp đặt stent kích thước 4.5×15 mm khơi thông dòng chảy. “Không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới, rất hiếm trường hợp nhiều huyết khối lấp tắc mạch vành như bệnh nhân này”, bác sĩ Minh khẳng định.

Anh Phan giảm đau ngực, khó thở ngay sau can thiệp. Một ngày sau, chức năng tim tăng lên 43%, huyết áp ổn định. Bệnh nhân được xuất viện 5 ngày sau đó.

Bác sĩ Minh thông tin, nhồi máu cơ tim ở người trẻ (dưới 45 tuổi) thường xảy ra do huyết khối gây tắc hoàn toàn hoặc hẹp nghẽn một/nhiều nhánh động mạch vành. Nguyên nhân do stress, béo phì, rối loạn mỡ máu, lối sống không lành mạnh (ít vận động, chế độ ăn nhiều cholesterol xấu…), hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, sử dụng chất kích thích.

Huyết khối mạch vành là một tình trạng nghiêm trọng khi một hoặc nhiều cục máu đông hình thành trong mạch máu nuôi tim. Cục máu đông không chỉ chặn dòng máu mà còn có thể vỡ ra và di chuyển đến nơi khác trong cơ thể, gây ra các tình trạng đe dọa tính mạng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim. Nghiên cứu cho thấy huyết khối mạch vành gây ra 1/3 số ca đột tử do tắc nghẽn hoàn toàn động mạch vành.

Phương pháp điều trị huyết khối mạch vành bao gồm dùng thuốc và can thiệp tái thông mạch máu để cải thiện tưới máu cơ tim. Nếu kích thước huyết khối nhỏ, bác sĩ chỉ cần đặt stent trực tiếp. Trường hợp huyết khối lớn và nhiều, bắt buộc phải hút sạch trước khi đặt stent để không gây tắc mạch ở xa cũng như không làm huyết khối trôi sang các mạch máu khác.

Để giảm nguy cơ hình thành huyết khối mạch vành, cần bỏ thuốc lá, không uống nhiều rượu bia, có chế độ ăn tốt cho tim, tập thể dục thường xuyên, duy trì kiểm soát các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu. Đối với những bệnh nhân đang điều trị bệnh tim mạch được kê toa thuốc kháng đông, cần uống thuốc đều đặn theo chỉ dẫn của bác sĩ.