Thận biến dạng như trái đu đủ do ung thư

Khối u ác tính, kích thước 10x11cm khiến thận phải chị V. giãn ra như trái đu đủ. Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cắt bỏ thận, triệt tiêu tế bào ung thư giai đoạn 2B, tránh di căn đến bộ phận khác.

Chị Đ.Q.V. (49 tuổi, Vĩnh Long) đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM khám sức khỏe tổng quát. Khi chụp cắt lớp vi tính (CT) 768 lát cắt ở vùng bụng, bác sĩ phát hiện thận phải của chị có một khối u rất lớn. Điều kỳ lạ là khối u kích thước 10x11cm khiến thận phải từ hình dạng hạt đậu lại giãn ra như trái đu đủ. Khối u khiến thận phải to gấp đôi thận trái với hình dáng bình thường. Điều này khiến chị bất ngờ, bởi trước đó, chị không có triệu chứng bất thường nào.

Tiến sĩ bác sĩ Lê Phúc Liên, Trưởng đơn vị Niệu nữ, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, giải thích khối u tuy lớn nhưng nằm ở khoang sau phúc mạc và không chèn ép cơ quan xung quanh nên người bệnh không cảm thấy đau.

Bác sĩ Liên cho biết thêm chị V. bị ung thư thận giai đoạn T2bN0M0, tức còn khu trú, chưa xâm lấn vỏ bao thận, hạch, chưa di căn xa, có thể phẫu thuật cắt bỏ trọn khối u để điều trị. Tuy nhiên, do khối u quá lớn, không thể mổ nội soi, bắt buộc phải mổ mở.

Sau khi hoàn thành khâu gây mê, sát trùng, bác sĩ Liên bắt đầu tạo một đường mổ xéo cỡ 15cm dưới sườn phải, cẩn thận bóc tách mở rộng vùng phẫu thuật. Sau khi hạ đại tràng góc gan (phần ruột già gấp khúc tiếp xúc với gan) xuống, mở rộng không gian tiếp cận thận, bác sĩ tiếp tục bóc tách bộc lộ cuống thận để tìm động mạch và tĩnh mạch thận để kẹp lại, “phong tỏa” nguồn máu nuôi đến thận, tránh chảy máu khi cắt thận.

Tuy nhiên, khi tiếp cận được cuống thận, bác sĩ Liên nhận thấy động mạch thận phải của người bệnh có nhiều nhánh – một bất thường khá thường gặp tại mạch máu thận.

Bác sĩ Liên giải thích động mạch thận là nguồn cung cấp máu duy nhất cho thận, tuyến thượng thận và niệu quản. Thông thường, động mạch thận bắt đầu phân thành 2 nhánh khi gần đến rốn thận (phần lõm vào ở giữa quả thận kết nối với động mạch, tĩnh mạch thận và niệu quản), sau đó mới chia thành các nhánh nhỏ hơn đến khắp thận.

Tuy nhiên, có khoảng 10% trường hợp xuất hiện sự phân nhánh sớm ở động mạch thận. Phân nhánh sớm thường xảy ra tại vị trí động mạch cách rốn thận 1,5-2 cm. Điều này đòi hỏi bác sĩ phải kiểm tra kỹ lượng khi kẹp cuống thận để không bỏ sót nhánh mạch máu nào. “Chỉ cần kẹp sót một mạch máu, khi cắt thận sẽ gây chảy máu, khiến người bệnh mất nhiều máu”, bác sĩ Liên giải thích.

Nhận thấy thận dần chuyển sang màu tím, đồng nghĩa tất cả nhánh động mạch và tĩnh mạch đã được kẹp lại, bác sĩ Liên mới tiến hành cắt thận. Sau chưa đầy 20 phút kể từ khi kẹp cuống thận, toàn bộ thận phải với khối u được lấy ra ngoài. Theo quan sát, một phần thận phình to do khối u khiến thận trông giống quả đu đủ.

Bác sĩ lấy mẫu bệnh phẩm được thu thập gửi đi xét nghiệm. Kết quả giải phẫu bệnh cho biết khối u thận phải chị V. thuộc loại ung thư biểu mô tế bào sáng, là loại ung thư thận thường gặp nhất, chiếm 80%-85% trường hợp.

Ba ngày sau mổ, chị V. phục hồi nhanh, ít đau, ăn uống bình thường và được xuất viện.

Theo bác sĩ Liên, người bệnh chỉ còn một trái thận nên cần chú ý kiểm soát chế độ dinh dưỡng, lượng nước nạp vào cơ thể để tránh thận còn lại phải làm việc quá tải, dẫn đến suy giảm chức năng thận. Chị V. cũng cần hạn chế vận động mạnh, tránh chấn thương vùng hông, dễ tổn thương bên thận còn lại.

Ngoài ra, theo kết quả giải phẫu bệnh, ở các diện cắt không phát hiện tế bào ung thư, đồng nghĩa ung thư đã bị loại bỏ hoàn toàn ra khỏi cơ thể sau phẫu thuật, không cần làm thêm hóa trị. Tuy nhiên, chị cần định kỳ tái khám sát trong 2 năm đầu để bác sĩ theo dõi, đánh giá nguy cơ ung thư tái phát.

Ung thư tiết niệu phổ biến thứ 2 tại Việt Nam

Tổ chức ghi nhận ung thư thế giới (GLOBOCAN) thống kê năm 2020 cho thấy ung thư thận là ung thư hệ tiết niệu phổ biến thứ 3 trên toàn thế giới, xếp sau ung thư tuyến tiền liệt và ung thư bàng quang, với gần 435.000 ca mắc mới và gần 156.000 trường hợp tử vong.

Cùng thời điểm tại Việt Nam, GLOBOCAN ghi nhận ung thư thận là ung thư tiết niệu thường gặp thứ hai, chỉ sau ung thư tuyến tiền liệt, với 2.246 ca mắc mới và 1.112 trường hợp tử vong.

Nguyên nhân gây ung thư thận hiện chưa được xác định rõ. Một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh như người lớn tuổi; béo phì, hút thuốc lá lâu năm; mắc cao huyết áp, suy thận mạn phải chạy thận nhân tạo, thận đa nang…; người thường xuyên tiếp xúc với các hóa chất độc hại…

Ở giai đoạn đầu, khối còn nhỏ (dưới 3cm), ung thư thận không có triệu chứng, chỉ tình cờ phát hiện khi khám sức khỏe. Khi các triệu chứng như đau hông lưng, tiểu máu, sờ thấy khối u nhô lên ở hông, chán ăn, sụt cân bất thường, dễ mệt mỏi… ung thư thận đã ở giai đoạn trễ. Nếu xuất hiện thêm biểu hiện đau nhức xương, ho dai dẳng, ung thư đã bước sang giai đoạn di căn.

Với ung thư thận chưa di căn, tùy kích thước khối u, phẫu thuật cắt một phần thận hoặc toàn bộ thận là lựa chọn tối ưu, có thể khỏi bệnh hoàn toàn. Trường hợp ung thư đã di căn, bên cạnh phẫu thuật cắt bỏ khối u, người bệnh cần điều trị bổ sung bằng hóa trị, xạ trị, liệu pháp nhắm trúng đích… Tuy nhiên, việc điều trị trong giai đoạn trễ chỉ mang tính chất làm chậm tốc độ di căn, giảm nhẹ triệu chứng, cải thiện chất lượng sống của người bệnh, không thể chữa khỏi bệnh.

Do đó, bác sĩ Liên khuyến cáo người dân cần xây dựng thói quen khám sức khỏe định kỳ 6-12 tháng/lần để phát hiện sớm các khối u bất thường tại thận để có phương án điều trị sớm, chỉ cần cắt khối u, không phải cắt toàn bộ thận. Tránh trường hợp phát hiện quá muộn, điều trị khó khăn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Ngoài ra, bác sĩ Lê Phúc Liên khuyên những người có biểu hiện đau hông lưng lâu ngày không khỏi, tiểu ra máu, chán ăn, sụt cân bất thường… cần đến bệnh viện khám ngay. Người có người thân tiền sử mắc ung thư cả hai bên thận cần sớm tầm soát ung thư thận bởi có khả năng di truyền.